اسید بوریک، ترکیبی با فرمول شیمیایی H3BO3، ماده‌ای همه کاره و پرکاربرد است. این ماده در صنایع و کاربردهای مختلفی همچون صنعت شیشه و سرامیک، داروسازی و کشاورزی به کار می‌رود. بوریک اسید به دلیل خواص قابل توجه خود به عنوان یک اسید نسبتا ضعیف و ضدعفونی کننده شناخته شده است. این ماده در حالت جامد سفید و کریستالی است و به راحتی در آب حل شده و برای اهداف مختلف قابل استفاده است.
خرید اسید بوریک
برای خرید آنلاین اسید بوریک با بهترین قیمت و تضمین کیفیت از بهترین برندهای موجود بازار از فروشگاه معتبر ای‌آز بازدید نمائید
مشخصات فنی اسید بوریک
فرمول شیمیایی این محصول، H3BO3 است. این ترکیب شیمیایی، مزه تلخی دارد و در گریدهای مختلف صنعتی و آزمایشگاهی تولید می‌شود و به فروش می‌رسد. یکی از ویژگی‌های اساسی بوریک اسید این است که در آب، حل می‌شود و در دمای 236 درجه سانتیگراد، قابلیت ذوب شدن دارد. به طور کلی می‌توان گفت این ترکیب از واکنش عنصر بور با اسید سولفوریک، تولید می‌شود. لازم به ذکر است که بوراکس نیز یکی از ترکیبات مشتق شده از این ماده شیمیایی است که از آن در تحقیقات علمی، استفاده می‌شود.
لازم است بدانید که در صورتی که دمای این محصول شیمیایی به بالاتر از 170 درجه سانتیگراد برسد، موجب دهیدراته شدن بوریک اسید می‌شود. از طریق این فرایند، متابوریک اسید HBO2 به وجود می‌آید. همچنین زمانی که دمای این محصول به حدود 300 درجه سانتیگراد برسد، عمل دهیدراته شدن، بیشتر می‌شود و از این طریق، تترابوریک اسید و یا پیروبوریک اسید H2B4O7 تشکیل می‌شود. حرارت بیشتر به این ترکیب شیمیایی موجب می‌شود تا بورون تری اکسید، به وجود آید.
تاریخچه اسید بوریک و منشاء طبیعی آن
بورات در گذشته و در یونان برای شستشو و نگهداری مواد غذایی کاربرد داشته ولی بعد از آن ویلیام هومبرگ در سال 1948 در آمریکا از این محصول به صورت آفت کش استفاده کرد. بوریک اسید که جز اسید های ضعیف در نظر گرفته می شود، به صورت کانی ساسولیت در منابع طبیعی همچون اطراف چشمه های آب گرم یافت می شود. همچنین در برخی مناطق آتشفشانی مثل ناحیه توسکانی در ایتالیا و لیپاری در ایسلند وجود دارد که در این مناطق این ماده همراه با بخار در شکاف های زمین یافت می شود. اسید بوریک و نمک آن در آب دریا و در بسیاری از گیاهان وجود دارد. امروزه آفت کش های زیادی که حاوی این اسید هستند در بازار موجود است.
روش تهیه اسید بوریک
روش های مختلفی برای تولید بوریک اسید وجود دارد که رایج ترین آنها عبارتند از:
- تبدیل بوراکس به بوریک اسید: بوراکس یک ترکیب معدنی با فرمول شیمیایی Na2B4O7 است. این ترکیب را می توان با استفاده از اسید سولفوریک یا اسید هیدروکلریک به بوریک اسید تبدیل کرد.
واکنش بوراکس با اسید سولفوریک:
Na2B4O7 + H2SO4 → 4H3BO3 + Na2SO4
واکنش بوراکس با اسید هیدروکلریک:
Na2B4O7 + HCl → 4H3BO3 + 2NaCl
- تبدیل بوراکسید به بوریک اسید: بوراکسید یک ترکیب معدنی با فرمول شیمیایی B2O3 است. این ترکیب را می توان با استفاده از آب به بوریک اسید تبدیل کرد.
B2O3 + 3H2O → 2H3BO3
- تبدیل بوراکس به بوراکسید و سپس به بوریک اسید: این روش شامل دو مرحله است. در مرحله اول، بوراکس را با اسید سولفوریک یا اسید هیدروکلریک به بوراکسید تبدیل می کنند. سپس بوراکسید را با آب به بوریک اسید تبدیل می کنند.
واکنش بوراکس با اسید سولفوریک:
Na2B4O7 + H2SO4 → 4H3BO3 + Na2SO4
واکنش H3BO3 با آب:
H3BO3 + H2O → 2H3BO3
روش تولید بوریک اسید از بوراکس ساده ترین و رایج ترین روش است. این روش به تجهیزات و مواد اولیه نسبتاً ارزان قیمت نیاز دارد.
روش تولید بوریک اسید از بوراکسید به دلیل تولید مقادیر زیادی ضایعات، کمتر رایج است.
روش تولید بوریک اسید از بوراکس به بوراکسید و سپس به بوریک اسید، یک روش نسبتاً پیچیده است که به تجهیزات و مواد اولیه بیشتری نیاز دارد.
انتخاب روش تولید بوریک اسید به عوامل مختلفی از جمله میزان تولید مورد نیاز، کیفیت محصول مورد نظر و هزینه تولید بستگی دارد.
مزایای اسید بوریک
بوریک اسید از انواع اسید ضعیف تک ظرفیتی بوده و جزء اسید لوئیس به شمار می رود. از مزایای آن می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- تاثیر ژنتیکی یا سرطان زایی بر انسان ندارد.
- یک هیدرات ضعیف اسیدی است.
- دارای خواص آنتی سپتیک، ضد قارچی و ضد ویروسی
- خاصیت ضد سرطانی بوریک اسید: با توجه به تحقیقات انجام شده، اسید بوریک می تواند بر کاهش رشد سلول های سرطانی موثر باشد که با توجه به مقدار مصرف، تاثیر آن بیشتر می شود.
کاربردهای اسید بوریک
اسید بوریک یک ماده شیمیایی با کاربردهای گسترده در صنایع مختلف است. برخی از کاربردهای اصلی اسید بوریک عبارتند از:
کشاورزی
- کود: اسید بوریک به عنوان یک کود برای تامین بور مورد نیاز گیاهان استفاده می‌شود. بور برای رشد و نمو گیاهان ضروری است و نقش مهمی در فتوسنتز، تقسیم سلولی، و تولید پروتئین ایفا می‌کند.
- حشره کش: اسید بوریک به عنوان یک حشره کش برای کنترل حشرات مضر مانند مورچه، سوسک، و شته استفاده می‌شود.
مراقبت‌های بهداشتی
- داروسازی: اسید بوریک در تولید برخی از داروها مانند قطره چشم، پماد سوختگی، و داروهای ضد قارچی استفاده می‌شود.
- محصولات آرایشی و بهداشتی: اسید بوریک در تولید برخی از محصولات آرایشی و بهداشتی مانند کرم‌ها، پودرها، و محصولات ضد عفونی کننده استفاده می‌شود.
شیمیایی
- تولید شیشه: اسید بوریک در تولید شیشه به عنوان یک ماده افزودنی استفاده می‌شود. این ماده به بهبود خواص فیزیکی و شیمیایی شیشه کمک می‌کند.
- تولید مواد منفجره: اسید بوریک در تولید برخی از مواد منفجره مانند TNT و دینامیت استفاده می‌شود.
- تولید مواد افزودنی غذایی: اسید بوریک به عنوان یک ماده افزودنی غذایی برای بهبود طعم و ماندگاری غذا استفاده می‌شود.
سایر کاربردها
- تولید محصولات فلزی: اسید بوریک در تولید برخی از محصولات فلزی مانند فولاد ضد زنگ و آلومینیوم استفاده می‌شود.
- تولید محصولات کاغذی: اسید بوریک در تولید برخی از محصولات کاغذی مانند کاغذ باطله و کاغذ کرافت استفاده می‌شود.
- تولید محصولات سرامیک: اسید بوریک در تولید برخی از محصولات سرامیک مانند چینی و سرامیک استفاده می‌شود.
پیش‌بینی بازار اسید بوریک
انتظار می‌رود بازار جهانی بوریک اسید تا سال 2027 با نرخ رشد مرکب سالانه (CAGR) 5.3 درصد رشد کند. این رشد به دلیل افزایش استفاده از بوریک اسید در صنایع مختلف از جمله کشاورزی، مراقبت‌های بهداشتی، و شیمیایی است.
عوامل مؤثر بر بازار اسید بوریک
عوامل مختلفی بر بازار بوریک اسید تأثیر می‌گذارند، از جمله:
- رشد جمعیت: افزایش جمعیت منجر به افزایش تقاضا برای محصولات کشاورزی و مراقبت‌های بهداشتی می‌شود که در نتیجه تقاضا برای بوریک اسید را افزایش می‌دهد.
- رشد اقتصاد: رشد اقتصاد منجر به افزایش تقاضا برای محصولات شیمیایی می‌شود که در نتیجه تقاضا برای بوریک اسید را افزایش می‌دهد.
- مقررات زیست‌محیطی: مقررات زیست‌محیطی منجر به افزایش تقاضا برای محصولات سازگار با محیط‌زیست می‌شود که در نتیجه تقاضا برای بوریک اسید را افزایش می‌دهد.
بسته بندی و ظروف نگهداری اسید بوریک
ظروف نگهداری و بسته بندی اسید بوریک باید به گونه ای باشد که از تماس این ماده شیمیایی با هوا، رطوبت، و نور محافظت کند. اسید بوریک در صورت تماس با هوا و رطوبت، می تواند به تدریج از بین برود و در صورت تماس با نور، می تواند تغییر رنگ دهد.
ظروف نگهداری و بسته بندی اسید بوریک معمولاً از پلاستیک یا فلز ساخته می شوند. ظروف پلاستیکی معمولاً از موادی مانند پلی اتیلن یا پلی پروپیلن ساخته می شوند که در برابر اسید بوریک مقاوم هستند. ظروف فلزی معمولاً از فولاد ضد زنگ یا آلومینیوم ساخته می شوند که در برابر خوردگی توسط اسید بوریک مقاوم هستند.
ظروف نگهداری و بسته بندی اسید بوریک باید دارای برچسبی باشند که اطلاعات زیر را در مورد محصول ارائه دهد:
- نام محصول
- فرمول شیمیایی
- غلظت
- تاریخ انقضا
- هشدارهای ایمنی
نکات ایمنی اسید بوریک
بوریک اسید یک ماده شیمیایی با خطرات بالقوه است. هنگام کار با بوریک اسید، باید نکات ایمنی زیر رعایت شود:
- استفاده از تجهیزات محافظ شخصی (PPE): هنگام کار با بوریک اسید، باید از تجهیزات محافظ شخصی مناسب مانند دستکش، عینک ایمنی، و ماسک استفاده شود.
- نگهداری صحیح: بوریک اسید باید در یک مکان خنک و خشک و دور از دسترس کودکان و حیوانات خانگی نگهداری شود.
- تهویه مناسب: هنگام کار با بوریک اسید، باید تهویه مناسب برای جلوگیری از استنشاق بخارات آن فراهم شود.
- احتیاط در هنگام استفاده: بوریک اسید باید با دقت و مطابق با دستورالعمل‌های روی برچسب استفاده شود.
عوارض و خطرات اسید بوریک
بوریک اسید می‌تواند باعث تحریک پوست، چشم، و دستگاه تنفسی شود. بلعیدن مقادیر زیاد بوریک اسید می‌تواند باعث مشکلات گوارشی، آسیب کلیه، و حتی مرگ شود.
علائم تماس با بوریک اسید
- تحریک پوست: قرمزی، خارش، سوزش
- تحریک چشم: قرمزی، سوزش، اشک ریزش
- تحریک دستگاه تنفسی: سرفه، تنگی نفس، سوزش گلو
- مشکلات گوارشی: حالت تهوع، استفراغ، اسهال
کمک‌های اولیه در صورت تماس با بوریک اسید
- در صورت تماس با پوست: موضع آلوده را با آب و صابون به مدت حداقل 15 دقیقه بشویید.
- در صورت تماس با چشم: چشم را برای حداقل 15 دقیقه با آب جاری بشویید.
- در صورت استنشاق: فرد را به هوای تازه منتقل کنید.
- در صورت بلعیدن: مقدار زیادی آب بنوشید.
در صورت بروز علائم جدی، باید فوراً به پزشک مراجعه شود.
جمع بندی
اسید بوریک ترکیبی جامد سفید رنگ و بی بو است که به صورت طبیعی و مصنوعی وجود دارد. این ماده کاربردهای فراوانی در صنایع مختلف از جمله پزشکی، کشاورزی و طلا سازی دارد. همچنین از این ترکیب برای درمان عفونت های قارچی و تبخال هم بهره می برند به همین دلیل در اکثر عطاری ها می توان این ماده را یافت.
