شی باتر چربی استخراج شده از دانه های درخت شی است که در حالت خام عاجی رنگ هستند و با استفاده از ریشه بوروتوو یا روغن نخل به رنگ زرد تبدیل می شود. با توجه به خواص ویژه ای که دارد در تهیه و تولید لوازم آرایشی و بهداشتی به عنوان مرطوب کننده و لوسیون استفاده می شود. شی باتر همچنین به صورت خوراکی مورد استفاده قرار می گیرد و در کشورهای آفریقایی در تهیه غذاها استفاده می شود. این ترکیب همچنین گاها به عنوان جایگزینی برای کره کاکائو استفاده می گردد اما طعم آن کاملا متفاوت است. علت نامگذاری کره برای این ماده چرب و جامد بودن آن است. در گذشته این ماده بیشتر در کشورهای آفریقایی استفاده می شد اما با گذشت زمان و آشنایی بیشتر مردم با این ماده، استفاده از آن در کل دنیا رواج پیدا کرد.
خواص و ویژگی های شی باتر
شی باتر دارای سطح بالایی استئاریک اسید و اولئيک اسید است و با این دو ماده اصلی شناخته می شود و نسبت به انواع دیگر روغن های گیاهی سطح بالاتری از این دو نوع اسید چرب را در خود دارد. به طور کلی این ترکیب حاوی انواع اسیدهای چرب پالمیتیک اسید، اولیئیک اسید، استئاریک اسید و لینولئیک اسید است و هیچ جز سمی یا خطر آلودگی با مواد شیمیایی خطرناک را ندارد. این ترکیب را به طور معمول و تصفیه نشده از دانه درخت شی با فرآیند پرس حرارتی یا سرد تهیه می کنند و با روش هایی مانند شستشو با آب، ته نشینی، فیلتراسیون و سانتریفیوژ نیمه خالص می شود. اغلب از آن به صورت تصفیه نشده استفاده می شود اما معمولا آن را خالص سازی می کنند تا خمیر سفید با طعم مطبوع ایجاد شود. این ترکیب همانند سایر چربی های گیاهی حاوی ترکیبات چرب هستند به طوریکه در هر ۱۰۰ گرم آن حدود ۹۲ گرم چربی وجود دارد. به طور کلی این ماده عمدتا از تری گلیسیرید (۷.۹۹٪)، مواد غیر صابونی (۸ درصد)، مونوگلیسیرید ها و دی گلیسیرید ها است. ماده غیر صابونی آن نیز شامل الکل های تری ترپن (۵.۲ تا ۶ درصد)، هیدروکربن ها (۰.۱۶ تا ۰.۴ درصد)، استرول ها و توکوفرول ها است. همچنین انواع ویتامین ها در این ماده وجود دارد که مهم ترین آن ویتامین K بوده که تاثیر بسیاری بر زیبایی پوست و درمان ریشه مو دارد.
شی باتر چگونه تولید می شود؟
تنها منبع تولید این ماده طبیعی و از دانه های درخت شی است و نمی توان آن را سنتز کرده و به صورت مصنوعی تهیه کرد. برای تولید آن ابتدا دانه های درخت شی را کاملا شستشو داده و خشک می کنند، سپس آن را تحت پرس سرد یا حرارتی قرار می دهند تا روغن آن خارج شود. روغن به دست آمده ناخالص بوده و تصفیه نشده است و برای خالص سازی آن، روغن به دست آمده را با آب شستشو می دهند تا مواد محلول در آب آن، وارد آب شود. سپس با استفاده از فیلتراسیون و سانتریفیوژ آن را کاملا خالص می کنند و مورد استفاده قرار می دهند.
خواص شی باتر برای پوست
این ماده همانند روغن های طبیعی دارای خواص بی نظیری برای پوست است که موجب شده از آن در بسیاری از محصولات آرایشی و بهداشتی استفاده شود. در ادامه به برخی از خواص آن می پردازیم:
موثر بر انواع پوست
این ترکیب نوعی کره مغزیجات به حساب می آید اما برخلاف دیگر مغزیجات، میزان پروتئین موجود در آن بسیار کم بوده و همین امر موجب می شود پوست نسبت به آن حساسیت ندهد. بسیاری از روغن ها دارای محرک هایی هستند که پوست را خشک می کند اما این محرک ها در شی باتر وجود ندارد و همچنین به باز ماندن منافذ پوست کمک می کند و به همین علت می گویند این ترکیب برای انواع پوست مفید است.
رطوبت رسانی پوست
این ترکیب به علت داشتن اسیدهای چرب قدرت آبرسانی بالایی برای پوست دارد و به مرطوب ماندن پوست کمک می کند. وقتی که روی پوست استفاده می شود به سرعت جذب پوست می شود و به طور کلی از خشکی پوست جلوگیری می کند.
کم چرب بودن
به علت وجود دو اسید چرب لینولئیک اسید و اولئيک اسید در این ماده، میزان چربی آن مناسب است. بدین معنی که دو اسید نامبرده یکدیگر را متعادل کرده و در نتیجه براحتی جذب پوست می شوند و پوست را بیش از حد چرب نمی کند.
آنتی اکسیدان و ضد التهاب
این ترکیب سرشار از آنتی اکسیدان بوده و با قرار گرفتن روی پوست، سلول های التهابی مانند سایتوکاین را تحریک می کند و تولید آن ها را کند می کند که این موضوع موجب به حداقل رساندن تحریک این سلول ها در شرایط محیطی مانند گرمای بیش از حد و اگزما می شود. همچنین این ترکیب حاوی انواع ویتامین های E و A بوده که این دو نوع ویتامین برای جلوگیری از پیری زودرس پوست بسیار موثر بوده و از سلول های پوستی در مقابل رادیکال های آزاد محافظت می کند.
برخی از خواص دیگر:
• خاصیت آنتی باکتریال و ضد باکتریایی
• خاصیت ضد قارچ
• جلوگیری از ایجاد آکنه
• کلاژن سازی پوست
• کاهش جای زخم
• به عنوان ضد آفتاب پوست
خواص شی باتر برای مو
به دلیل خواص مرطوب کنندگی و ضد التهابی این ترکیب می تواند به کاهش خشکی پوست سر و تحریک پوست سر کمک کند. این ترکیب موجب مقاوم شدن موها در مقابل شکنندگی و خشکی می شود و در نتیجه جلوگیری از خشکی پوست سر، به جلوگیری و درمان شوره سر کمک می کند.
برای استفاده از آن افراد می توانند از محصولات مراقبت از موی حاوی این ماده بدون نسخه استفاده کنند. همچنین می توان شی باتر را روی حرارت ملایم ذوب کرده و روی ساقه مو ماساژ داد و پس از ماساژ دادن، موها را با استفاده از یک شامپوی ملایم شستشو دهید. استفاده مستقیم از این ترکیب روی موی چرب مضر است و بهتر است پیش از مصرف با پزشک مشورت شود. می توان از شی باتر ماسک های مو موثر و کارآمد تهیه کرد.
عوارض شی باتر
تا به امروز هیج گزارشی مبتنی بر حساسیت و عوارض شی باتر وجود ندارد و گزارش ها نشان می دهد حتی افرادی که دارای حساسیت به مغزهای خوراکی دارند می توانند از این ماده روی پوست و موی خود استفاده کنند. اما پیش از مصرف بهتر است این محصول را روی یک بخش از پوست تست کرده و در صورت مشاهده هر گونه التهاب و تحریک پوست از مصرف آن خودداری کنید. اما به طور کل این ترکیب هیچ ضرری برای پوست و مو نداشته و در دسته مواد ایمن و مفید برای پوست و مو قرار دارد و استفاده از آن فواید بسیاری برای پوست و مو و بسیاری از موارد دیگر دارد.