تیزاب سلطانی چیست؟
تیزآب سلطانی محلولی بسیار خورنده و دود‌کننده به رنگ زرد و قرمز است. این محلول از مخلوط اسید‌نیتریک غلیظ و اسید هیدروکلریک غلیظ به دست می‌آید. این ترکیب می‌تواند فلزات نجیب پلاتین، پالادیوم و طلا را در خود حل کند. یکی از کاربرد‌های تیزآب، استفاده از آن در عیار سنجی طلا با سنگ محک است.
طلا در برابر تیزآب مقاومتی ندارد و به راحتی در آن حل می‌شود. از این ویژگی منحصر‌به‌فرد تیزآب در جنگ‌جهانی دوم در سال ۱۹۴۰ استفاده شده‌است. هنگامی که آلمانی‌ها توانستند دانمارک را اشغال کنند، شیمیدان جورج دو هویسی برای دست نیافتن آلمانی‌ها به مدالهای جایزه نوبل متعلق به ماکس‌فون‌لاو و جیمز‌فرانک، مدال‌ها را در تیزآب سلطانی حل کرد و در قفسه‌ی نیلز‌بور قرار داد، جایی که به نظر می‌رسید فقط یک ماده شیمیایی است. سپس بعد از جنگ توانست طلاهای موجود در تیزآب سلطانی را بازیابی کند و آنها را به آکادمی علوم سلطنتی سوئد بدهد تا بنیاد نوبل مجددا مدالهای جایزه نوبل را به لاو و فرانک اعطا کند.
روش تهیه تیزاب سلطانی
نسبت اختلاط این دو اسید بسیار مهم است و برای درست کردن آن 1 قسمت (حجمی) اسید نیتریک را به 3 قسمت اسید هیدروکلریک اضافه می کنیم. هنگام مخلوط کردن اسیدها باید اسید نیتریک را به اسید هیدروکلریک اضافه کرد. این مخلوط اسیدی ناپایدار است، بنابراین سعی کنید همیشه به مقدار مورد نیاز آن را تهیه کنید و بلافاصله مورد استفاده قرار دهید.
نکات ایمنی استفاده از تیزآب سلطانی
- از ظروف شیشه‌ای برای کار با تیزآب سلطانی استفاده کنید زیرا این محلول برخی از پلاستیک‌ها را ذوب و بیشتر فلزات را دچار خوردگی می‌کند.
- محلول تیزآب را هرگز ذخیره نکنید. باتوجه به واکنش‌های بین اجزای موجود در محلول تیزآب و به علت ناپایدار بودن آن،محلول تیزآب به سرعت اثر خود را از دست می‌دهد.
- در حین کار با محلول تیزآب، استفاده از عینک آزمایشگاهی، محافظ صورت، ماسک، دستکش و لباس مخصوص ضروری است.
دفع تیزآب سلطانی
برای دفع محلول تیزآب باید آن را برروی مقدار زیادی یخ بریزیم. همچنین این محلول با محلول بی‌کربنات سدیم اشباع و یا محلول ۱۰% هیدروکسید سدیم خنثی می‌شود و دفع می‌شود اما به دلیل ایجاد آلودگی زیست محیطی باید در محل‌های خاص قرار داده‌شود.
