کاغذ pH
کاغذ pH یکی از پرکاربردترین و رایج‌ترین وسایل آزمایشگاهی است که برای شناسایی pH محلول‌ها یا گازها به کار می‌رود. این کاغذ به واسطه آغشته بودن به شناساگرهای مخصوص، در واکنش با اسید و قلیا تغییر رنگ می‌دهد و به این صورت پ هاش محلول‌های شیمیایی را برای ما مشخص می‌کند.
انواع کاغذ pH
کاغذهای pH در انواع مختلفی در بازار وجود دارد. این کاغذ از نظر تعداد برگه‌ها در دو نوع رولی و تک استریپ موجود است و از نظر محدوده پ هاش نیز معمولاً به سه نوع 0 تا 7، 7 تا 14 و 0 تا 14 تقسیم می‌شود. همچنین بد نیست بدانید که کاغذهای پی اچی که توسط شرکت‌های معتبر آلمانی نظیر مرک و یا اسپانیایی با برند chm تولید می‌شوند، معمولاً نسبت به انواع دیگر کیفیت بالاتری دارند.
طرز استفاده از کاغذ پ هاش
جهت استفاده از کاغذ پ هاش ابتدا باید یک استریپ از کاغذ یا یک تکه حدود پنج سانتی‌متری را به محلول مورد نظرتان آغشته کنید (مثلاً با فرو بردن کاغذ در محلول به مدت دو ثانیه) و صبر کنید تا کاغذ تغییر رنگ دهد. در آخر رنگ به وجود آمده را با جدول رنگ‌ها که بر روی بسته‌بندی کاغذ پ هاش درج شده است، مقایسه کرده و میزان پی اچ محلول را به دست آورید.
لازم به ذکر است که اگر pH محلول هفت بود، یعنی محلول خنثی است، اگر pH محلول کمتر از هفت بود، یعنی محلول اسیدی است و اگر pH محلول بیش از هفت بود، یعنی محلول قلیایی است. نیازی به گفتن نیست که هرچه پی اچ به چهارده نزدیک تر باشد، از نظر قلیایی قوی تر است و برعکس هرچه پی اچ به صفر میل کند، یعنی محلول اسیدی تر است.
نکاتی در مورد کاغذ پ هاش
- کاغذ لیتموس یا تورنسل یکی از انواع کاغذهای pH است که فقط می‌تواند تشخیص دهد یک محلول یا گاز اسیدی است یا قلیایی. بنابراین این تصور که همه کاغذهای پ هاش با کاغذ لیتموس یکی هستند، غلط است. به عبارت دیگر کاغذ لیتموس یکی از انواع کاغذهای پی اچ است که قابلیت های محدودی هم دارد.
- مقیاس پی اچ را در بازه‌ای بین صفر تا چهارده تعیین کرده‌اند، اما باید بدانید که این بازه فقط روی کاغذ است و دامنه PH مرزی نمی‌شناسد.
- با وجود دستگاه پ هاش متر، استفاده از کاغذهای PH که دقت و سرعت پایینی دارند، چندان کار حرفه ای و صحیحی نیست.
پی‌اچ یا پ هاش (pH)
مقیاس pH یک مقیاس لگاریتمی بوده و نشان دهنده معکوس غلظت یون هیدروژن موجود در محلول است (یعنی هر چه pH کمتر باشد، غلظت یون هیدروژن بیشتر است). این به آن دلیل است که رابطه مورد استفاده برای محاسبه pH تخمین منفی لگاریتم بر مبنای ۱۰ غلظت مولار یون‌های هیدروژن موجود در محلول می‌باشد. به صورت دقیق تر، pH منفی لگاریتم در مبنای ۱۰ فعالیت یون‌های هیدروژن است.
در دمای ۲۵ درجه سلسیوس، هر محلولی که pH کمتر از ۷ داشته باشد، اسیدی و هر محلولی که pH بزرگتر از ۷ داشته باشد محلولی بازی خواهد بود. مقدار pH خنثی بستگی به دمای محیط دارد. هر چه دما بیشتر باشد مقدار pH خنثی از ۷ کمتر خواهد بود. مقدار pH برای اسیدهای فوق قوی حتی می‌تواند زیر ۰، و برای محلول‌های بازی فوق‌العاده قوی بالای ۱۴ شود.
مقدار pH محلول‌های آبی را می‌توان توسط الکترود شیشه ای (glass electrode) و pH سنج، یا توسط شناساگر پی‌اچ اندازه گرفت.
