شیشهآلات آزمایشگاهی از مهم‌ترین ابزارهای مورد استفاده در آزمایشگاه‌های علمی، تحقیقاتی و صنعتی هستند. این تجهیزات به دلیل ویژگی‌های منحصربه‌فردی مانند شفافیت، مقاومت در برابر حرارت و مواد شیمیایی، و قابلیت شکل‌پذیری، نقش کلیدی در انجام آزمایش‌ها و پژوهش‌ها ایفا می‌کنند.
در این مقاله، به بررسی استانداردهای شیشهآلات آزمایشگاهی، انواع مختلف آنها و کاربردهایشان می‌پردازیم تا شما را با این ابزارهای حیاتی بیشتر آشنا کنیم.
خرید شیشهآلات آزمایشگاهی
برای خرید آنلاین شیشهآلات آزمایشگاهی با بهترین قیمت و تضمین کیفیت از بهترین برندهای موجود بازار از فروشگاه معتبر ای‌آز بازدید نمائید.
فهرست آنچه می‌خوانید
استانداردهای شیشهآلات آزمایشگاهی
- استاندارد ASTM: انجمن مواد و آزمون آمریکا (ASTM) معیارهایی برای دقت و مقاومت شیشهآلات تعیین کرده است. شیشهآلات کلاس A (با دقت بالا) و کلاس B (با دقت متوسط) بر اساس این استاندارد دسته‌بندی میشوند.
- استاندارد ISO: استاندارد بین‌المللی ISO (مانند ISO 1042 برای بالن ژوژه) مشخصات فنی و کیفی شیشهآلات را تعریف می‌کند.
- استاندارد DIN: این استاندارد آلمانی نیز برای تضمین کیفیت و دوام شیشهآلات به کار می‌رود.
انواع شیشهآلات آزمایشگاهی و کاربردهای آنها
بشر (Beaker)
بِشِر (Beaker) یکی از پرکاربردترین و شناخته‌شده‌ترین شیشهآلات آزمایشگاهی است که تقریباً در تمام آزمایشگاه‌های شیمی، زیست‌شناسی، داروسازی، محیط‌زیست و صنایع مختلف یافت می‌شود. این ظرف ساده ولی بسیار کاربردی، نقش کلیدی در انجام آزمایش‌ها، آماده‌سازی محلولها و حرارت‌دهی مایعات ایفا می‌کند.
ظرفی استوانه‌ای با کف تخت و دهانه باز که معمولاً مدرج است. که برای مخلوط کردن، گرم کردن، و ذخیره‌سازی مایعات استفاده می‌شود.
به دلیل دهانه باز، برای ریختن مایعات نیز مناسب است. جنس آن اغلب از شیشه بوروسیلیکات یا گاهی پلاستیک مقاوم.
ارلن مایر (Erlenmeyer Flask)
ارلن مایر یکی از پرکاربردترین ظروف شیشه‌ای در آزمایشگاه است که در بسیاری از فرآیندهای شیمیایی، بیولوژیکی و صنعتی نقش مهمی ایفا می‌کند. این ظرف اولین بار توسط شیمیدان آلمانی امیلی ارلن‌مایر (Emil Erlenmeyer) در قرن نوزدهم طراحی شد، و تا امروز به عنوان یکی از ابزارهای استاندارد در آزمایشگاه‌ها شناخته می‌شود.
بالن ژوژه (Volumetric Flask)
بالن ژوژه یکی از دقیق‌ترین ابزارهای شیشه‌ای در آزمایشگاه است که برای تهیه محلول‌هایی با حجم و غلظت کاملاً مشخص استفاده می‌شود. این ابزار در دسته شیشهآلات حجمی قرار دارد و از نظر دقت، در کنار پیپت و بورت، جزو مهم‌ترین ابزارهای اندازهگیری دقیق حجم محسوب می‌شود.
پیپت (Pipette)
پیپت یکی از مهم‌ترین ابزارهای شیشه‌ای یا پلاستیکی آزمایشگاهی است که برای برداشت و انتقال دقیق حجم مشخصی از مایعات استفاده می‌شود.
پیپت‌ها در آزمایشگاه‌های شیمی، زیست‌شناسی، داروسازی، بالینی، تحقیقاتی و صنعتی کاربرد گسترده‌ای دارند و در دسته شیشهآلات حجمی یا ابزار دقیق قرار می‌گیرند.
بورت (Buret)
بورت (Buret) یکی از دقیق‌ترین ابزارهای شیشه‌ای آزمایشگاهی است که برای اندازهگیری و افزودن تدریجی حجم مشخصی از مایع، معمولاً در فرآیند تیتراسیون، مورد استفاده قرار می‌گیرد. بورت‌ها در آزمایشگاه‌های شیمی تجزیه، داروسازی، صنایع غذایی، آب و فاضلاب، و کنترل کیفیت بسیار پرکاربرد هستند.
لوله آزمایش (Test Tube)
لوله آزمایش یکی از ابتدایی‌ترین اما پرکاربردترین ابزارهای شیشه‌ای در آزمایشگاه‌هاست که تقریباً در تمامی شاخه‌های علمی شامل شیمی، زیست‌شناسی، پزشکی، داروسازی و آموزش مورد استفاده قرار می‌گیرد.
قیف (Funnel)
قیف آزمایشگاهی یکی از ساده‌ترین اما بسیار پرکاربردترین ابزارهای آزمایشگاهی است که برای انتقال ایمن مایعات و جامدات به ظروف دیگر و نیز در فرآیند فیلتراسیون(صاف کردن محلولها با کاغذ صافی)استفاده می‌شود.
قیف‌ها ابزاری مخروطی با لوله باریک در انتها و در شکل‌ها و اندازه‌های مختلف وجود دارند و از نظر جنس و عملکرد تنوع بالایی دارند.
کندانسور (Condenser)
کندانسور یا مبرد، یکی از شیشهآلات تخصصی آزمایشگاهی است که در فرآیندهای تقطیر، بازیافت حلال‌ها، استخراج و برگشت حلال مورد استفاده قرار می‌گیرد.
لوله‌ای بلند با ساختار خنک‌کننده. که در فرآیند تقطیر برای سرد کردن بخارات و تبدیل آنها به مایع استفاده می‌شود.
درحقیقت وظیفه اصلی کندانسور، خنک کردن بخار و تبدیل آن به مایع است؛ فرآیندی که نقش حیاتی در حفظ مواد فرار، جلوگیری از اتلاف و افزایش ایمنی در آزمایشگاه دارد.
دسیکاتور (Desiccator)
دسیکاتور یکی از شیشهآلات تخصصی در آزمایشگاه‌هاست که برای خشک نگه‌داشتن مواد و نمونه‌های حساس به رطوبت طراحی شده است.
این وسیله از طریق نگهداری در محیطی کاملاً خشک و رطوبت‌زدایی شده، از واکنش‌پذیری، فساد یا تغییر ترکیب مواد جلوگیری می‌کند.
به عبارتی ظرفی شیشه‌ای با درپوش محکم و ماده خشک‌کننده در داخل. و برای خشک کردن نمونه‌ها و جلوگیری از جذب رطوبت توسط مواد حساس استفاده می‌شود.
جنس شیشهآلات آزمایشگاهی
- شیشه بوروسیلیکات: مقاوم در برابر حرارت و شوک‌های حرارتی، رایج‌ترین جنس برای شیشهآلات (مانند پیرکس).
- شیشه کوارتز: مقاومت بسیار بالا در برابر دما و شفافیت در برابر اشعه UV، مناسب برای آزمایش‌های خاص.
- شیشه سودالایم: ارزان‌تر اما با مقاومت کمتر، برای کاربردهای عمومی.
نگهداری و استفاده صحیح از شیشهآلات
- شستشو: قبل و بعد از استفاده، شیشهآلات را با آب مقطر و مواد شوینده مناسب بشویید.
- بررسی ترک: پیش از استفاده، از سالم بودن ابزار مطمئن شوید.
- گرم کردن: از شوک حرارتی (تغییر ناگهانی دما) اجتناب کنید.
- ذخیره‌سازی: در مکان خشک و دور از نور مستقیم نگهداری شوند.
کلام آخر
چگونه شیشهآلات مناسب برای آزمایش خود انتخاب کنیم؟
بسته به نیاز (دقت، مقاومت حرارتی، نوع ماده شیمیایی) و استاندارد مورد نظر (مثل ISO یا ASTM) انتخاب کنید.
آیا شیشهآلات تاریخ انقضا دارند؟
خیر، اما با استفاده نادرست یا گذشت زمان ممکن است کیفیتشان کاهش یابد.
چه موادی برای شستشوی شیشهآلات مناسب نیستند؟
اسفنجهای زبر یا مواد شوینده قوی که به سطح شیشه آسیب میزنند.
چرا برخی شیشهآلات خط نشانه دارند؟
برای اندازهگیری دقیق حجم، مانند بالن ژوژه و پیپت حجمی.
چرا برخی شیشهآلات قهوهای رنگ هستند؟
برای محافظت مواد حساس به نور (مانند برخی محلولها) از تابش UV استفاده میشوند.
شیشهآلات آزمایشگاهی استاندارد: معرفی انواع و کاربردها