دی کلرومتان چیست؟
ترکیبی شیمیایی و حلال آپروتیک است که با نام متیلن کلراید نیز شناخته می شود. این ترکیب از جمله حلال های شیمیایی مهم در صنعت بوده و در واقع مشتقی از متان است که در آن بجای دو اتم هیدروژن، دو اتم کلر جایگزین شده است. متیلن کلراید در فرآیندهای صنعتی مختلف، در بسیاری از صنایع مختلف از جمله پاکسازی رنگ، تولید دارو، پاک کننده و تمیز کننده و چربی زدایی فلزات استفاده می شود. رایج ترین روش قرار گرفتن در معرض آن، استنشاق و جذب از طریق پوست است و از آنجاییکه به شدت سمی است باید در استفاده از آن بسیار دقت شود.
خواص و ويژگی های دی کلرومتان
نام های جایگزین متیلن کلراید شامل، متیلن دی کلراید، دی کلرومتان و DCM بوده و به صورت مایعی بی رنگ و شفاف با بوی کلروفرم مانند، سمی و فرار است. جرم مولکولی آن ۹۳/۸۴ گرم/ مول و چگالی آن ۳۲/۱ گرم بر سانتیمتر مکعب است. نقطه ذوب بسیار پایین و در حدود ۷/۹۶- درجه سانتیگراد دارد و دمای جوش آن نیز چندان زیاد نبوده و در حدود ۶/۳۹ درجه سانتیگراد است.
اما پایداری حرارتی آن بسیار زیاد بوده و تا دمای ۷۲۰ درجه سانتیگراد پایدار است و ساختار آن تخریب نمی شود و در دماهای بالاتر از این دما ساختارش شروع به تخریب می کند. با بسیاری از حلال ها امتزاج پذیر بوده که از جمله آن ها می توان به اتیل استات، هگزان، بنزن، دی اتیل اتر و… اشاره کرد.
روش تولید دی کلرومتان
برای تولید این ترکیب از واکنش مان با گاز کلر در دمای ۴۰۰-۵۰۰ درجه سانتیگراد استفاده می شود. در این دما، متان در سری واکنش هایی قرار می گیرد که منجر به تولید محصول کلردار شده می شود. این زنجیره واکنش ها در زیر مشاهده می شود.
CH4 + Cl2 → CH3Cl + HCl
CH3Cl + Cl2 → CH2Cl2 + HCl
CH2Cl2 + Cl2 → CHCl3 + HCl
CHCl3 + Cl2 → CCl4 + HCl
همانطور که مشاهده می شود طی این واکنش زنجیرهای علاوه بر دی کلرومتان، محصولات جانبی کلرومتان، کلروفرم و تتراکلرید کربن تولید می شود که برای جداسازی محصول اصلی از سایر محصولات، از تقطیر استفاده می کنند.
کاربرد دی کلرومتان
از مهم ترین کاربردهای DCM می توان به موارد زیر اشاره کرد:
حلال: از آنجایی که دی کلرومتان با بسیاری از حلال ها و مواد شیمیایی امتزاج پذیر است و به همین دلیل به عنوان حلال در بسیاری از کاربردهای صنعتی مورد استفاده قرار می گیرد. این ماده کاربرد گسترده ای در تولید فوم های یورتان دارد.
پیوند دهنده هیدروژنی: این ترکیب یک اسید لوئیس است که می تواند پیوند هیدروژنی را به دهنده های الکترون دهد. این حلال در دسته اسیدهای سخت قرار دارد و در بسیاری از مطالعات ترمودینامیکی استفاده می شود.
پاک کننده: از DCM به عنوان پاک کننده و رنگ زدا به منظور از بین بردن پوشش های رنگی از روی سطوح استفاده می شود. همچنین از مواد افزودنی در تولید لاک پاک کن ها است. به منظور پاکسازی و پالایش سطح فلزات و در تولید قطعات فلزی نیز کاربرد بسیاری دارد. از این ترکیب در چربی زدایی سطوح و قطعات فلزی مانند اجزای هواپیما و خطوط راه آهن و تجهیزات مشابه استفاده می شود. بسیاری از محصولات روغن کاری و چربی زدایی که در خودروسازی استفاده می شوند، به عنوان مثال در باز کردن واشر و آماده سازی قطعات فلزی برای یک واشر جدید، می توانند حاوی دی کلرومتان باشند.
خودروسازی: در صنعت خودروسازی، متخصصان خودرو از فرآیند چربی زدایی بخار دی کلرومتان برای حذف روغن و گریس از قطعات ترانزیستور خودرو، موتورهای دیزلی و اجزای هواپیما و مجموعه فضاپیما ها استفاده می کنند. تکنیکهای مدرن چربیزدایی بخار که بر متیلن کلرید متکی هستند، قطعات فلزی در سیستمهای حمل و نقل را به سرعت و ایمن تمیز میکنند.
آئروسل: در تولید آئروسل ها به عنوان پیشران برای محصولات مختلف از جمله رنگ و اسپری خودرو و انواع اسپری های دیگر کاربرد دارد.
صنایع غذایی: در صنایع غذایی از دی کلرومتان به منظور جداسازی کافئین از قهوه و چای و در نتیجه آن تولید قهوه و چای بدون کافئین استفاده می شود. در برداشت محصولات کشاورزی شامل غلات و میوه هایی مانند توت فرنگی از این ترکیب به عنوان ضدعفونی کننده استفاده می کنند.
در تهیه و فرآوری ادویه جات، تولید عصاره رازک برای نوشیدنی مالت، و سایر طعم دهنده ها برای صنایع غذایی و نوشیدنی استفاده می گردد. البته در مورد کاربرد غذایی متیلن کلراید به دلیل وجود گمان هایی مبنی بر باقی ماندن ذرات این حلال در مواد غذایی وجود دارد و همین امر استفاده از آن را محدود می کند.
پزشکی: در آزمایشگاهها، متیلن کلراید برای استخراج مواد شیمیایی از گیاهان یا مواد غذایی برای دارویی مانند استروئیدها، آنتیبیوتیکها و ویتامینها استفاده میشود. تجهیزات پزشکی را می توان به سرعت و کارآمد با پاک کننده های دی کلرومتان بدون ایجاد مشکلات خوردگی یا آسیب به قطعات حساس به حرارت تمیز کرد.
نکات ایمنی کار با دی کلرومتان
این ترکیب در دسته مواد سمی و فرار قرار داشته و به دلیل فراریت آن، بخارات سمی آن ساطع می شود. بنابراین لازم است در هنگام کار با آن نکات ایمنی را به طور کامل رعایت کرده و از تجهیزات ایمنی مانند دستکش، عینک و ماسک استفاده شود. بیشترین راه های تماس با بدن از طریق استنشاق و تماس با پوست است. علائم مواجهه بیش از حد با DCM شامل موارد زیر است: مشکل در تمرکز، سرگیجه، خستگی، حالت تهوع، سردرد، بی حسی و ضعف، تحریک دستگاه تنفسی فوقانی و چشم ها. از جمله عواقب شدیدتر آن شامل خفگی، از دست دادن هوشیاری، کما و مرگ است.
• چشم: در صورت تماس با چشم، چشم ها را به مدت ۳۰ دقیقه با آب فراوان بشویید و به پزشک مراجعه کنید.
• پوست: در صورت تماس با پوست، لباس های آلوده را از بدن جدا کرده و محل تماس را با آب و صابون فراوان بشویید.
• استنشاق: در صورت استنشاق بخارات آن، به سرعت فرد مصدوم را به هوای تازه و آزاد منتقل کرده و اگر مشکل تنفسی ادامه پیدا کرد، به سرعت به مرکز پزشکی مراجعه کنید.
• بلعیدن: در صورت بلعیدن این ترکیب، به سرعت با فوریت های پزشکی تماس بگیرید.
دی کلرومتان را از کجا بخرم؟
شما می توانید مشخصات و قیمت انواع مواد شیمیایی شامل حلال ها، اسیدها، مواد آلی و معدنی را در فروشگاه آنلاین “ای آز” فعال در حوزه ی فروش مواد شیمیایی و تجهیزات آزمایشگاهی مشاهده بفرمائید.