تانک ازت چیست؟
تانک ازت محفظه‌ای برای نگهداری نیتروژن مایع است. تانک نیتروژن کاربردهای مختلفی در صنایع و آزمایشگاه‌های بالینی و تحقیقاتی دارد. از این تانک برای ایجاد برودت و منجمد کردن مواد و وسایل متعدد استفاده می‌شود. نیتروژن گازی بی‌رنگ و بی‌بو است که در حدود ۷۸ درصد از گازهای اتمسفر را به خود اختصاص داده است. نیتروژن مایع در ستون‌های تقطیر جز به جز هوا شکل گرفته و استخراج می‌شود. نیتروژن مایع تقریباْ ۷۰۰ برابر فشرده‌تر از نیتروژن گازی و در دمای ۱۹۶- درجه سانتی‌گراد است.
تانک ازت محلی برای نگهداری و ذخیره نیتروژن مایع است. ساختار این تانک‌ها به گونه‌ای است که هیچ تبادل دمایی با محیط بیرون ندارد و بنابراین دمای ازت درون تانک ثابت می‌ماند. به همین دلیل از تانک‌های ازت برای منجمد کردن مواد مختلف، نگهداری آنها به مدت طولانی و انتقال آنها استفاده می‌شود. از این رو به تانک ازت گاهی فریزر آزمایشگاهی نیز گفته می‌شود.
تانک‌های نیتروژن مایع در اندازه‌های مختلف با حجم‌های ۳ تا ۶۵ لیتر برای مصارف آزمایشگاهی، و در حجم‌های بالاتر برای مصارف صنعتی در بازار موجود است. برابر خوردگی و آسیب دیدگی مقاومت بالایی دارد. محفظه تانک به صورت دو جداره است که در بدنه تانک حالت خلا و عایق ایجاد می‌کند. عمر تانک‌های ازت از ۱۰ سال بیشتر نیست و نباید بیش از این زمان برای نگهداری نیتروژن مایع از آنها استفاده شود.
کاربردهای تانک ازت چیست؟
با توجه به ویژگی‌های تانک ازت، می‌توان به عنوان خنک کننده در صنایع و فعالیت‌های آزمایشگاهی از آن استفاده کرد. در زیر به طور مختصر به برخی از این کاربردها اشاره می‌شود.
- تانک ازت در پزشکی برای بی‌حس کردن موضعی بافت مورد استفاده قرار می‌گیرد.
- از ازت مایع در صنایع غذایی برای حمل و نقل مواد غذایی استفاده می‌شود.
- در بیمارستان تانک‌های نیتروژن برای نگهداری سلول‌ها، بافت‌ها و اعضای اهدایی برای پیوند به کار می‌رود.
- در مراکز ناباوری برای نگهداری اسپرم، تخمک و نطفه از تانک‌های ازت استفاده می‌شود.
- از تانک نیتروژن مایع در صنایع مختلف برای ایجاد برودت و سرمایش راکتورها و جلوگیری از افزایش دما در بخش‌های مختلف استفاده می‌شود.
در کار با تانک ازت چه نکاتی را باید رعایت کرد؟
همان طور که در بالا اشاره شد، محیط داخل تانک ازت بسیار سرد و دمای آن در حدود ۱۹۶- است. زمانی که درب تانک باز می‌شود، نیتروژن مایع در مجاورت هوا به سرعت تبخیر شده و گاز سردی تولید می‌شود که در اثر برخورد با پوست بدن، به سرعت آن را منجمد می‌کند و آسیب‌های جدی برای فرد به وجود می‌آید. از این رو در هنگام کار با تانک نیتروژن مایع، پوشش ایمنی را انتخاب کنید که گاز خارج شده از تانک با پوست بدن شما برخوردی نداشته باشد.
زمانی که به طور مداوم از تانک ازت استفاده می‌کنید، باید این نکته را مد نظر داشته باشید که سطح ازت مایع داخل تانک از میزان خاصی نباید کمتر (حداقل میزان ضروری) شود، زیرا در این حالت ممکن است تانک آسیب ببیند و ازت داخل آن دمای مناسب را حفظ نخواهد کرد. بنابراین به صورت دوره‌ای تانک‌های ازت هر آزمایشگاه باید مورد بررسی قرار گیرند و در صورت لزوم مجدد پر شوند.
از سوی دیگر، شایان ذکر است که هیچ گاه نباید تانک‌های ازت را بیش از سطح تعیین شده پر کرد، این کار ممکن است در عملکرد آن و همچنین نحوه استفاده از آن مشکلاتی ایجاد کند.
محل نگهداری از تانک نیتروژن مایع در آزمایشگاه نیز از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. محل نگهداری تانک باید مکانی خشک، خنک و دارای تهویه مناسب و همچنین به دور از نور مستقیم خورشید باشد. رطوبت محیط و ناهمواری سطحی که تانک بر روی آن قرار دارد ممکن است به بدنه تانک آسیب رسانده و خطرات بسیاری را برای کاربران ایجاد کند، به همین منظور بهتر است تانک ازت بر روی پایه چوبی قرار داده شود. نحوه قرارگیری تانک ازت در آزمایشگاه به خصوص در مواقعی که با فواصل طولانی از آن استفاده می‌شود، باید به صورت عمودی باشد تا از هر گونه نشت احتمالی ازت جلوگیری به عمل آید.
هرگز برای پیشگیری از نشت گاز نیتروژن از تانک درپوش آن را بیش از حد محکم نبندید، چرا که با این کار گاز نیتروژن ایجاد شده در هنگام استفاده از تانک نمی‌تواند از آن خارج شود و ممکن است در اثر ازدیاد فشار گاز درون تانک انفجار رخ داده و خسارات جبران ناپدیری به همراه داشته باشد.
