انواع محیط کشت باکتری چه هستند؟
بر اساس فاکتورهای مختلفی می‌توان محیط کشت باکتری را تقسیم بندی کرد. به طور مثال از نظر بستر محیط کشت سه نوع دارد:
محیط کشت جامد:
کشت جامد میکروارگانیسم‌های گرما دوست برای کشت‌های ورق جامد میکروارگانیسم‌های گرمادوست نظیر Bacillus acidocaldarius ،Bacillus stearothermophilus ،Thermus aquaticus و Thermus thermophilus و غیره که در دمای 50 تا 70 درجه سانتی‌گراد رشد می‌کنند، ثابت شده است که صمغ ژلان با شفافیت با اسیل پایین، عامل ژلینگ ترجیحی در مقایسه با آگار برای شمارش یا جداسازی یا هر دو باکتری گرمادوست ارجحیت دارد. محیط مایع را می‌توان با افزودن با حدود 5/1 درصد آگار، ژلی مانند پلی‌ساکارید استخراج شده از جلبک‌های قرمز، جامد کرد که در صورت گرم شدن مایع اما در دمای اتاق جامد است.
محیط کشت مایع:
اگرچه محیط‌های جامد سال‌ها پایه اصلی در تست‌های آزمایشگاه را تشکیل داده‌اند و هنوز هم در بسیاری از مراکز مورد استفاده قرار می‌گیرند، اما استفاده از محیط‌های مایع مزایای زیادی دارند. مثلا رشد مایکوباکتریوم در محیط مایع به طور قابل توجهی سریع‌تر از محیط جامد است و باعث کاهش تأخیر مرتبط با کشت مایکوباکتری می‌شود. علاوه بر این، میزان جداسازی با استفاده از محیط مایع به ویژه با سیستم‌های کشت باکتری مبتنی بر مایع در دسترس تجاریبه طور کلی بالاتر از محیط جامد است.
محیط کشت نیمه جامد:
محیط نیمه جامد با غلظت 0/5درصد یا کمتر با آگار تهیه می‌شود. محیط نیمه جامد دارای یک قوام نرم مانند کاستارد است و برای پرورش باکتری‌های میکروآیروفیل یا برای تعیین تحرک باکتری‌ها مفید است.
همچنین انواع مختلفی از روش‌های کشت باکتریایی وجود دارد که براساس نوع باکتری مورد نظر یا نیاز به افتراق گونه‌های مختلف استفاده می‌شوند. به طور کلی محیط کشت باکتری به چهار دسته تقسیم می‌شود:
محیط غیر انتخابی غنی شده:
برای کشت باکتری‌هایی که در شرایط سخت زندگی می‌کنند. انواع محیط غیر انتخابی غنی شده عبارتند از:
- بلاد آگار
- شکلات آگار
- مولر هینتون آگار
- تیوگلیکونات براث
محیط‌های انتخابی:
برای کشت نمونه‌هایی همچون مدفوع، که مخلوطی از انواع میکروب‌ها در آنها وجود دارند. با افزودن مواد خاصی به محیط کشت می‌توان از رشد سایر باکتری‌ها غیر از باکتری مورد نظر جلوگیری کرد. به عنوان مثال، اگر یک میکروارگانیسم نسبت به آنتی‌بیوتیک خاصی مانند آمپی‌سیلین یا تتراسایکلین مقاوم باشد، می‌توان آن آنتی‌بیوتیک را به محیط اضافه کرد تا از رشد سلول‌های دیگر که مقاومت ندارند، جلوگیری کند. محیط‌های فاقد یک اسید آمینه مانند پرولین در ترکیب با E. coli که قادر به سنتز آن نیست، معمولاً توسط متخصصان ژنتیک قبل از ظهور ژنومیک برای نقشه برداری از کروموزوم‌های باکتریایی استفاده می‌شد.
از محیط رشد انتخابی همچنین در کشت سلولی برای اطمینان از بقا یا تکثیر سلول‌هایی با خواص ویژه مانند مقاومت به آنتی‌بیوتیک یا توانایی سنتز یک متابولیت خاص استفاده می‌شود. به طور معمول، وجود یک ژن خاص یا آلل یک ژن، توانایی رشد در محیط انتخابی را به سلول می‌دهد. در چنین مواردی، ژن به عنوان مارکر نامیده می‌شود. محیط رشد انتخابی برای سلول‌های یوکاریوتی معمولاً شامل نئومایسین برای انتخاب سلول‌هایی است که با یک پلاسمید حامل ژن مقاومت به نئومایسین به عنوان نشانگر با موفقیت ترانسفکت شده‌اند.
گانسیکلوویر از این قاعده مستثنی است، زیرا از آن برای از بین بردن سلول‌هایی استفاده می‌شود که نشانگر مربوط به آن، ویروس هرپس سیمپلکس، تیمیدین کیناز را دارند. چهار نوع صفحه آگار بسته به متابولیسم باکتری، رشد افتراقی را نشان می‌دهند.
نمونه‌هایی از محیط کشت انتخابی:
- ائوزین متیلن بلو: حاوی رنگ‌هایی است که برای باکتری‌های گرم مثبت سمی است. این ماده انتخابی و افتراقی برای کلی فرم است.
- YM (عصاره مخمر، آگار عصاره مالت): دارای PH کم است و از رشد باکتری جلوگیری می‌کند.
- آگار روده‌ای Hektoen: یک محیط انتخابی و افتراقی برای باکتری‌های گرم منفی روده ای است.
- محیط انتخابی HIS: نوعی محیط کشت سلولی که فاقد اسید آمینه هیستیدین است.
- آگار عصاره مخمر ذغال: بافر برای برخی از باکتری‌های گرم منفی به ویژه Legionella pneumophila
- آگار بیرد – پارکر: برای استافیلوکوک‌های گرم مثبت
- سابورو دکستروز آگار: به دلیل PH کم (5/6) و غلظت بالای گلوکز (3 تا 4٪) برای برخی قارچ‌ها انتخاب می‌شود.
- مک‌کانکی آگار: مخصوص باکتری‌های گرم منفی
- مانیتول سالت آگار: برای باکتری‌های گرم مثبت
- زایلور لیزین داکسی کلات آگار: برای باکتری‌های گرم منفی
- ﻟﻮﻧﺸﺘﺎﯾﻦ ﺟﺎﻧﺴﻮن آﮔﺎر: خصوصا برای تشخیص مایکوباکتریوم‌ها استفاده می‌شود.
- میدل بروک آگار: محیط کشت جامد و مبتنی بر تخم مرغ برای کشت مایکوباکتریوم است.
محیط‌های افتراقی:
همانند محیط کشت انتخابی برای تشخیص وجود یک باکتری خاص در نمونه کاربرد دارد.
محیط‌های اختصاصی:
برای تشخیص اختصاصی باکتری‌هایی که در شرایط غیر معمول زندگی می‌کنند یا افتراق آنها از سایر میکروب‌های موجود در نمونه استفاده می‌شود.
