دماسنج همان‌طور که از نامش برمی‌آید ابزاری تخصصی برای اندازه‌گیری دمای محیط و اجسام است .انواع دماسنج با ساختار مختلف بسته به محیطی که در آن استفاده می شوند ویژگی های ساختاری متفاوتی برای اندازه گیری دما و حرارت دارند. دماسنج‌ها بسته به نوع کاربرد در انواع مختلف خانگی، پزشکی، صنعتی ساخته می شوند که در ادامه بیشتر با آنها آشنا می‌شوید.
این روزها انواع دماسنج ها ، اندازه‌گیری دمای هر محیط یا ماده ای را بدون درصد خطا به سادگی برای ما فراهم کرده اند. این ابزار کارآمد به طور گسترده در پروژه‌های مختلف تحقیقاتی استفاده می‌شود. با توجه به متریال کاربردی و برای هر شرایط محیطی نوع خاصی از آنها طراحی شده است.
خرید دماسنج
برای خرید آنلاین دماسنج با بهترین قیمت و تضمین کیفیت از بهترین برندهای موجود بازار از فروشگاه معتبر ای‌آز بازدید نمائید
فهرست عناوینی که خواهید خواند
نخستین وسیله واقعی علمی را برای اندازه‌گیری درجه حرارت در سال ۱۵۹۲ گالیله اختراع کرد .وی برای این منظور یک بطری شیشه‌ای گردن باریک انتخاب کرده بود. بطری با آب رنگین تا نیمه پر شده و وارونه در یک ظرف محتوی آب رنگینی قرار گرفته بود. با تغییر دما هوای محتوی بطری منبسط یا منقبض می‌شد و ستون آب در گردن بطری بالا یا پایین می‌رفت.
وسیله گالیله مقیاسی واقعی برای سنجش دما نبود به طوری که وسیله وی بیشتر جنبه دما نما داشت تا جنبه دماسنج. در سال ۱۶۳۱ری تغییراتی را در دمانگار گالیله پیشنهاد کرد. پیشنهاد وی همان بطری وارونه گالیله بود که در آن فقط سرد و گرم شدن از روی انقباض و انبساط آب ثبت می‌شد.
دماسنج می تواند دمای مواد جامد مانند غذا ، مایع مانند آب یا گاز مانند هوا را اندازه گیری کند. دماسنج ها بسته به نیاز کاربر در اشکال و اندازه های مختلفی تولید می شوند.
ترمومتر و دماسنج هر دو به دستگاه‌هایی اشاره دارند که برای اندازه‌گیری دما استفاده می‌شوند. در زبان فارسی، این دو واژه اغلب به‌جای یکدیگر به‌کار می‌روند.
ترمومتر درحقیقت واژه‌ای است که معمولا در زبان‌های انگلیسی و سایر زبان‌ها به معنای دماسنج به کار می‌رود. ترمومتر‌ها نیز همان انواع و کاربردهای ذکر شده برای دماسنج را دارند.
این وسیله با هر دو نام در کاربردهای مختلفی از پزشکی و آشپزی تا صنعت و محیط های خانگی استفاده می‌شوند. انتخاب نوع مناسب این وسیله بستگی به کاربرد خاص آن دارد.
انواع دماسنج
دماسنج یک استوانه باریک مدرج است که بر مبنای واحدهای درجه‌بندی‌شده روی سطح آن می‌توان دما را سنجید. رایج‌ترین دماسنج‌های مصرفی انواع دماسنج دیجیتالی، الکلی و جیوه‌ای هستند که بر اساس منبسط یا منقبض شدن ماده درون مخزن شان که الکل یا جیوه است، عمل می‌کنند.
سنجش دما به کمک دماسنج‌های جیوه‌ای و الکلی و دیجیتالی در شرایطی امکان‌پذیر است که دمای محیط یا ماده بالاتر از نقطه انجماد مایع داخل مخزن دماسنج یا کمتر از نقطه جوش آن باشد.
دماسنج جیوه‌ای
دماسنج جیوه‌ای یکی از قدیمی‌ترین و دقیق‌ترین ابزارهای اندازه‌گیری دما است. این دماسنج‌ها به دلیل دقت و قابلیت اطمینان بالا در گذشته بسیار محبوب بودند، اما به دلیل خطرات ناشی از جیوه، استفاده از آنها به تدریج محدود شده است. در ادامه به ویژگی‌ها، کاربردها، مزایا و معایب دماسنج‌های جیوه‌ای می‌پردازیم:
- ساختار: دماسنج جیوه‌ای شامل یک لوله شیشه‌ای باریک و مهر و موم شده است که داخل آن جیوه وجود دارد. این لوله معمولاً دارای یک مخزن در انتهای پایین است که جیوه در آن جمع می‌شود.
- عملکرد: با افزایش دما، جیوه منبسط شده و در لوله بالا می‌رود. درجه‌بندی روی لوله شیشه‌ای به کاربران امکان می‌دهد تا دمای اندازه‌گیری شده را بخوانند.
مزایا
- دقت بالا: دماسنج‌های جیوه‌ای دقت بسیار بالایی در اندازه‌گیری دما دارند.
- پایداری: جیوه نسبت به تغییرات محیطی پایداری خوبی دارد و نتایج ثابتی ارائه می‌دهد.
- محدوده وسیع دما: این دماسنج‌ها قادر به اندازه‌گیری طیف وسیعی از دماها هستند.
معایب
- خطرات جیوه: جیوه یک ماده سمی است و در صورت شکستن دماسنج و نشت جیوه، خطرات جدی برای سلامت انسان و محیط زیست ایجاد می‌شود.
- شکنندگی: دماسنج‌های جیوه‌ای از شیشه ساخته شده‌اند و بنابراین به راحتی می‌شکنند.
- محدودیت استفاده: به دلیل خطرات جیوه، استفاده از دماسنج‌های جیوه‌ای در بسیاری از کشورها محدود یا ممنوع شده است.
کاربردها
- پزشکی: در گذشته، دماسنج‌های جیوه‌ای به طور گسترده‌ای برای اندازه‌گیری دمای بدن استفاده می‌شدند.
- آزمایشگاه‌ها: به دلیل دقت بالا، این دماسنج‌ها در بسیاری از آزمایشگاه‌های علمی برای اندازه‌گیری دقیق دما استفاده می‌شدند.
- صنعتی: در برخی صنایع، برای کنترل دما در فرآیندهای مختلف از دماسنج‌های جیوه‌ای استفاده می‌شد.
دماسنج الکلی
دماسنج‌های الکلی یکی از انواع دماسنج‌های مایع در شیشه هستند که به جای جیوه از الکل رنگی استفاده می‌کنند. این دماسنج‌ها به دلیل ایمنی بیشتر نسبت به دماسنج‌های جیوه‌ای و همچنین قابلیت کار در دماهای پایین، بسیار محبوب هستند. در ادامه به ویژگی‌ها، کاربردها، مزایا و معایب دماسنج‌های الکلی پرداخته می‌شود:
- ساختار: دماسنج‌های الکلی شامل یک لوله شیشه‌ای باریک هستند که درون آن الکل رنگی (معمولاً قرمز یا آبی) قرار دارد. الکل در یک مخزن در انتهای لوله جمع می‌شود و با تغییر دما، منبسط یا منقبض می‌شود.
- عملکرد: با افزایش دما، الکل منبسط شده و در لوله بالا می‌رود و با کاهش دما، منقبض شده و در لوله پایین می‌آید. درجه‌بندی روی لوله شیشه‌ای به کاربران امکان می‌دهد تا دمای اندازه‌گیری شده را بخوانند.
مزایا
- ایمنی بیشتر: برخلاف جیوه، الکل سمی نیست و در صورت شکستن دماسنج خطرات کمتری برای سلامت و محیط زیست دارد.
- قابلیت کار در دماهای پایین: الکل در دماهای پایین‌تر از جیوه یخ نمی‌زند، بنابراین دماسنج‌های الکلی برای اندازه‌گیری دما در محیط های سرد مناسب‌تر هستند.
- خوانایی بهتر: الکل رنگی در مقابل زمینه شفاف لوله شیشه‌ای قابل مشاهده‌تر است و خواندن دما را آسان‌تر می‌کند.
معایب
- دقت کمتر نسبت به جیوه: دماسنج‌های الکلی معمولاً دقت کمتری نسبت به دماسنج‌های جیوه‌ای دارند.
- حساسیت به نور: الکل ممکن است به مرور زمان در معرض نور خورشید تغییر رنگ دهد که می‌تواند دقت دماسنج را تحت تاثیر قرار دهد.
- محدوده دمایی محدود: دماسنج‌های الکلی برای اندازه‌گیری دماهای بسیار بالا مناسب نیستند، زیرا الکل در دماهای بالا بخار می‌شود.
کاربردها
- اندازه‌گیری دمای محیط: برای اندازه‌گیری دمای هوا در محیط های داخلی و خارجی.
- آزمایشگاه‌ها: در آزمایشگاه‌های علمی برای اندازه‌گیری دما در فرآیندهای مختلف.
- کشاورزی: برای پایش دمای هوا در گلخانه‌ها و مزارع.
- صنعتی: در برخی فرآیندهای صنعتی که نیاز به دقت بالا و ایمنی دارند.
نکات مهم در استفاده از دماسنج الکلی
- کالیبراسیون منظم: مانند همه دماسنج‌ها، دماسنج‌های الکلی نیز باید به صورت منظم کالیبره شوند تا دقت اندازه‌گیری حفظ شود.
- نگهداری مناسب: دماسنج‌های الکلی باید در جای خشک و خنک و دور از نور مستقیم خورشید نگهداری شوند.
- رعایت ایمنی: اگرچه الکل نسبت به جیوه خطرات کمتری دارد، اما همچنان در صورت شکستن دماسنج باید با دقت عمل کرد و از تماس مستقیم با الکل خودداری کرد.
دماسنج دیجیتالی
دماسنج‌های دیجیتالی ابزارهایی دقیق و سریع برای اندازه‌گیری دما هستند که به وسیله سنسورهای الکترونیکی کار می‌کنند و دما را به صورت عددی روی یک نمایشگر نشان می‌دهند. این دماسنج‌ها در انواع مختلفی تولید می‌شوند که هر کدام برای کاربردهای خاصی مناسب هستند.
مزایا
- دقت بالا: دماسنج‌های دیجیتالی به دلیل استفاده از سنسورهای الکترونیکی دقت بالایی در اندازه‌گیری دما دارند.
- سرعت بالا: این دماسنج‌ها معمولاً دمای مورد نظر را در عرض چند ثانیه نمایش می‌دهند.
- قابلیت ذخیره‌سازی: بسیاری از دماسنج‌های دیجیتالی می‌توانند نتایج را ذخیره کرده و نمایش دهند.
- خوانایی بهتر: نمایشگرهای دیجیتالی اعداد را به صورت واضح و خوانا نمایش می‌دهند.
معایب
- نیاز به باتری: دماسنج‌های دیجیتالی نیاز به باتری دارند و در صورت تمام شدن باتری، دستگاه از کار می‌افتد.
- حساسیت به ضربه: برخی از مدل‌های دیجیتالی ممکن است نسبت به ضربه و شوک‌های فیزیکی حساس باشند.
- هزینه: دماسنج‌های دیجیتالی ممکن است گران‌تر از دماسنج‌های سنتی باشند.
در ادامه به برخی از انواع متداول دماسنج‌های دیجیتالی و کاربردهای آنها اشاره می‌کنم:
- دماسنج دیجیتالی پزشکی (Digital Medical Thermometer): این نوع دماسنج‌ها برای اندازه‌گیری دمای بدن انسان استفاده می‌شوند. آنها معمولاً برای استفاده دهانی، زیر بغل یا مقعد طراحی شده‌اند و دقت بالایی دارند. برخی از این دماسنج‌ها همچنین قابلیت ذخیره نتایج و نمایش آخرین اندازه‌گیری را دارند.
- دماسنج دیجیتالی محیطی (Digital Ambient Thermometer): این دماسنج‌ها برای اندازه‌گیری دمای محیط‌های داخلی و خارجی استفاده می‌شوند. آنها می‌توانند در منازل، دفاتر، انبارها و سایر محیط‌ها استفاده شوند و معمولاً دارای نمایشگر بزرگ و خوانا هستند.
- دماسنج دیجیتالی مادون قرمز (Digital Infrared Thermometer): این دماسنج‌ها بدون تماس با سطح، دمای آن را اندازه‌گیری می‌کنند. آنها با استفاده از امواج مادون قرمز دما را از فاصله‌ای کوتاه اندازه‌گیری می‌کنند و برای اندازه‌گیری دمای پیشانی، گوش و سطح اشیاء مناسب هستند.
- دماسنج دیجیتالی یخچال و فریزر (Digital Refrigerator and Freezer Thermometer): این دماسنج‌ها برای پایش دمای داخل یخچال‌ها و فریزرها طراحی شده‌اند. آنها معمولاً دارای سنسورهای خارجی هستند که به داخل یخچال یا فریزر قرار می‌گیرند و دما را به نمایشگر خارجی منتقل می‌کنند.
- دماسنج دیجیتالی صنعتی (Digital Industrial Thermometer): این دماسنج‌ها برای استفاده در محیط‌های صنعتی طراحی شده‌اند و می‌توانند دماهای بسیار بالا یا پایین را اندازه‌گیری کنند. آنها معمولاً دارای قابلیت‌های پیشرفته‌ای مانند ثبت داده‌ها، ارتباط با کامپیوتر و نمایشگرهای بزرگ هستند.
- دماسنج دیجیتالی اتاق کودک (Digital Baby Room Thermometer): این دماسنج‌ها برای پایش دمای اتاق کودکان طراحی شده‌اند و می‌توانند به والدین کمک کنند تا محیط مناسب برای خواب و استراحت کودک فراهم کنند. برخی از این دماسنج‌ها دارای قابلیت‌های اضافی مانند نمایش رطوبت و نور شب نیز هستند.
- دماسنج دیجیتالی آشپزی (Digital Cooking Thermometer): این نوع دماسنج‌ها برای اندازه‌گیری دمای داخلی غذاها استفاده می‌شوند. آنها معمولاً دارای پروب‌های فلزی هستند که درون غذا قرار می‌گیرند و دمای دقیق را نمایش می‌دهند. برخی از این دماسنج‌ها دارای قابلیت‌های اضافی مانند تایمر و هشدار دما نیز هستند.
دماسنج میله‌ای
دماسنج‌های میله‌ای (Probe Thermometers) یکی از انواع پرکاربرد دماسنج‌ها در آشپزخانه و صنایع غذایی هستند. این دماسنج‌ها دارای یک پروب بلند و نازک هستند که درون غذا یا مایع قرار می‌گیرد تا دمای داخلی آن را اندازه‌گیری کند. در ادامه به ویژگی‌ها، کاربردها، مزایا و نکات استفاده از دماسنج‌های میله‌ای پرداخته می‌شود:
ویژگی‌ها
- پروب بلند و نازک: این پروب معمولاً از فولاد ضد زنگ ساخته شده و برای اندازه‌گیری دمای داخل غذاها، مایعات و مواد نیمه جامد مناسب است.
- نمایشگر دیجیتال یا آنالوگ: دماسنج‌های میله‌ای می‌توانند دیجیتال با نمایشگر LCD یا آنالوگ با صفحه عقربه‌ای باشند.
- اندازه‌گیری سریع و دقیق: بسیاری از دماسنج‌های میله‌ای دیجیتال می‌توانند دما را ظرف چند ثانیه نشان دهند.
- طراحی قابل حمل: سبک و قابل حمل بودن، آنها را برای استفاده در آشپزخانه، گریل و سفر مناسب می‌کند.
کاربردها
- آشپزی و کباب کردن: اندازه‌گیری دمای داخلی گوشت، مرغ، ماهی و سایر غذاها در طول پخت.
- پخت نان و شیرینی: اطمینان از رسیدن دما به سطح مناسب برای خمیر و مواد قندی.
- صنایع غذایی: استفاده در فرآوری و کنترل کیفیت مواد غذایی.
- آزمایشگاه‌ها: اندازه‌گیری دمای مایعات و مواد نیمه جامد در آزمایش‌های مختلف.
نکات مهم در استفاده
- کالیبراسیون: دماسنج‌های میله‌ای باید به صورت منظم کالیبره شوند تا دقت آنها حفظ شود.
- قرار دادن صحیح: پروب را در ضخیم‌ترین قسمت غذا و دور از استخوان، چربی یا غضروف قرار دهید تا دمای دقیق‌تری به دست آید.
- تمیز کردن: پس از هر استفاده، پروب دماسنج را با آب گرم و صابون تمیز کنید تا از انتقال آلودگی جلوگیری شود.
- اجتناب از قرار دادن در اجاق: دماسنج‌های دیجیتال نباید در طول پخت در اجاق قرار گیرند، مگر اینکه مخصوص این کار طراحی شده باشند.
مزایای استفاده از دماسنج میله‌ای
- دقت بالا: دماسنج‌های میله‌ای معمولاً دقت بالایی دارند و دمای داخلی غذا را به خوبی نشان می‌دهند.
- سرعت بالا: مدل‌های دیجیتال دمای دقیق را به سرعت نمایش می‌دهند.
- ایمنی بیشتر: کمک به جلوگیری از پخت ناکافی غذا و اطمینان از سلامت غذا.
- استفاده چندمنظوره: مناسب برای طیف وسیعی از کاربردها از آشپزی خانگی تا صنایع غذایی.
انواع دماسنج میله‌ای
- دماسنج میله‌ای دیجیتال: دارای نمایشگر دیجیتال و قابلیت اندازه‌گیری سریع.
- دماسنج میله‌ای آنالوگ: دارای صفحه عقربه‌ای و معمولاً بدون نیاز به باتری.
- دماسنج میله‌ای با پروب قابل جدا شدن: امکان جدا کردن پروب برای تمیز کردن آسان‌تر و استفاده در محیط‌های مختلف.
- دماسنج میله‌ای بلوتوث/بی‌سیم: قابلیت اتصال به تلفن همراه یا دستگاه‌های دیگر برای نمایش دما از راه دور.
دماسنج‌های میله‌ای ابزارهای ضروری برای هر آشپزخانه‌ای هستند و کمک می‌کنند تا غذاها با دقت و به صورت ایمن پخته شوند.
ضرورت استفاده از دماسنج در آشپزی
استفاده از دماسنج در آشپزی اهمیت زیادی دارد و به دلایل مختلفی ضروری است. در ادامه به برخی از مهم‌ترین دلایل و ضرورت‌های استفاده از دماسنج در آشپزی اشاره می‌شود:
1. اطمینان از پخت کامل و ایمن غذا
- سلامت غذایی: پخت غذا تا دمای مناسب از رشد باکتری‌ها و عوامل بیماری‌زا مانند سالمونلا و ای‌کولای جلوگیری می‌کند. استفاده از دماسنج کمک می‌کند تا مطمئن شوید که غذا به دمای ایمن رسیده است.
- جلوگیری از مسمومیت غذایی: بسیاری از بیماری‌های ناشی از غذا به دلیل عدم پخت صحیح گوشت و مرغ رخ می‌دهند. با استفاده از دماسنج می‌توان از وقوع این مشکلات جلوگیری کرد.
2. بهبود کیفیت غذا
- پخت یکنواخت: دماسنج به شما کمک می‌کند تا دمای دقیق داخل غذا را بدانید و از پخت ناهماهنگ بخش‌های مختلف غذا جلوگیری کنید.
- حفظ طعم و بافت: دمای مناسب پخت، طعم و بافت غذا را بهبود می‌بخشد. برای مثال، پخت بیش از حد گوشت می‌تواند آن را خشک و سفت کند، در حالی که پخت کمتر از حد نیز می‌تواند آن را نپخته و نامطلوب کند.
3. دقت در دستور پخت
- پیروی از دستورالعمل‌ها: بسیاری از دستورالعمل‌های آشپزی دمای دقیق پخت را مشخص می‌کنند. استفاده از دماسنج به شما امکان می‌دهد که به طور دقیق از این دستورالعمل‌ها پیروی کنید و نتایج مطلوبی بگیرید.
- کنترل دقیق دما: در پخت نان، شیرینی و دسرها، کنترل دقیق دما بسیار مهم است تا محصول نهایی به خوبی پخته و ساختار مطلوبی داشته باشد.
4. صرفه‌جویی در زمان و انرژی
- جلوگیری از پخت بیش از حد: استفاده از دماسنج به شما کمک می‌کند تا زمان پخت را بهینه کنید و از پخت بیش از حد جلوگیری کنید که به صرفه‌جویی در انرژی نیز منجر می‌شود.
- اطمینان سریع‌تر: به جای حدس زدن و بررسی مکرر وضعیت غذا، می‌توانید با استفاده از دماسنج به سرعت و با دقت دمای غذا را بدانید و زمان پخت را تنظیم کنید.
5. ایمنی در آشپزی
- جلوگیری از سوختن غذا: استفاده از دماسنج به شما کمک می‌کند تا غذا را در دمای مناسب بپزید و از سوختن و خراب شدن آن جلوگیری کنید.
- کنترل دمای روغن: در سرخ کردن عمیق، دماسنج به شما کمک می‌کند تا دمای روغن را به درستی کنترل کنید و از آتش‌سوزی و حوادث ناگوار جلوگیری کنید.
چندمنظوره بودن دماسنج
- اندازه‌گیری دمای مایعات: از دماسنج می‌توان برای اندازه‌گیری دمای مایعات مانند شربت، کارامل و سوپ‌ها استفاده کرد.
استفاده از دماسنج برای اندازه‌گیری دمای مایعات در آشپزی و صنایع غذایی بسیار مهم است. این کار به شما کمک می‌کند تا دمای دقیق مایعات را بدانید و فرآیندهای پخت و پز را به درستی انجام دهید.
پروب نباید با دیواره‌ها یا کف ظرف تماس داشته باشد، زیرا این قسمت‌ها ممکن است گرم‌تر یا سردتر از مایع اصلی باشند و دمای نادرستی نشان دهند.
- کاربردهای خاص: در تهیه آب‌نبات و شکلات، دماسنج‌های مخصوصی وجود دارند که به شما کمک می‌کنند تا دمای دقیق را برای مراحل مختلف تهیه شیرینی‌ها رعایت کنید.
نتیجه‌گیری
استفاده از دماسنج در آشپزی به دلایل ایمنی، بهبود کیفیت غذا، دقت در پیروی از دستورالعمل‌ها و صرفه‌جویی در زمان و انرژی، ضرورت دارد. با استفاده از دماسنج، می‌توانید غذاهای خود را با اطمینان بیشتر و کیفیت بهتری تهیه کنید.
